KAMMAYET DAGITI LITERATURA KEN KULTURA TI AMIANAN

KAMMAYET DAGITI LITERATURA ILOKANA KEN KULTURA ITI AMIANAN

Amado I. Yoro
“Preserving a Literature and Culture through Organizing”Daytoy ti topiko nga impakarga ni DR. ARIEL AGCAOILI, Coordinator ti Nakem ken International Conference in Literature and Culture Amianan a naangay idi Oktubre 27, 2007 iti Philippine Consulate General. “If you can stress the need to preserve and produce our languages and cultures as our way of affirming diversity and multiculturalism”. Laoklaok a kultura ken puli. Dagiti Filipino ti maysa a puli a mangbukel iti komunidad. Imigrante dagitoy. Kabaelanda ti makilaok iti ania a puli. Nupay naisinada kadagiti kampo kadagiti plantasion, saanna a kayat a sawen a saanda ammo ti makilangen. Filipino are capable to mingle with any ethnic group. Filipinos could be a good links. :“Filipinos can serve as “bridge person” in America’s emerging new pluralism. Filipinos and other Asians share a common geographic origin in the Asia-Pacific basin. In looking for images, or characteristics that would best capture and describe the Filipinos, especially the Ilokanos: you may or may not agree with me if I use these TERMINOLOGY such as: hardworker, frugal, and strike everywhere type of individual, I came upon the picture: SAAN UNAY A MANAGPILI. ADDA DIAY PAGSASAO: IMMAYTAYO A MANGGED, LA NGARUD, KUARTANTO MET LA TI BIROKEM. Ni Ilokano ket managil-iliw, nagaget ken natudio” Langoyenna amin a baresbes wenno adda danumna, as of the milkfish, the national fish of the Philippines. Milkfish, the bangus, thrives on brackish water, the admixture of fresh water that comes from the mountain rivers and salty water that comes from the sea. It is in this rotunda, this intersection, that milkfish are raised” Kaaduanna dagitoy a Filipino ket nalaingda nga agorganisa. Agsuratda iti man prosa, piksion ken dadduma. Ammoda iti laud, daya, amianan ken abagatan iti makuna a Crossroad of the Pacific or the Melting Pot”. Tallo a balikas dagiti kangrunaan a nagbatayak a nagsarita a kas maysa kadagiti panelists, iti sakupek: · Preserving [pannakasalimetmet wenno pannakatagiben]· Literatura Ilokana ken Kultura iti Amianan· Panagbangon ti grupo Sakbay nga immayak ditoy Hawaii idi Hulio 30, 1971, nangrugiak iti nanumo a barrio. Naisigudak nga agduyos iti panagsuratan. Bassit usit ti nangrugiak a nakipagbangonan a gunglo dagiti mannurat a managan iti STA CRUZ WRITERS GUILD idi Agodsto 18, 1962 nga impanguluan ni Cristino I. Inay, babaen iti pananggutigot ni agpapaay idi iti Bannawag Editorial, Juan S.P. Hidalgo, Jr. Maysaak a nakaawat ti surat ni Apo Hidalgo, kas mayaak idin nga agdadamo a contributor iti Bannawag iti kasapaan ti 1960. Nagbalin ti Sta Cruz Writers Guild a bukel wenno bin-i a nangrugian a nabangon dagiti dadduma a gunglo. Ket idi agarup 1964, nagbalin a Sinait Writers Assn, sa idi nabangon ti Gumil Ilocos Sur iti agarup taraudi ti 1965 wenno tapog ti 1966, nagbalin ti SWA a Gumil Sinait, banag a nankipagkameng ti Gumil Sinait iti Gumil Ilocos Sur idi 1966, a nakipagkamenganmi metten – aginggana a nagkamengkami iti Gumil Filipinas aginggana nga immayak iti Hawaii. As I arrived in Hawaii, the very first writers’ group I have joined is the Gumil Hawaii, through the invitation of Mrs. Pacita Cabulera Saludes
Kas opisial ken nagpaay a pangulo ti nadumaduma a komite a pakairamanan iti Seminar/Workshop ken Antohologies, napanunotmi a binangon ti
ALOHA SALUYOT CLUB, a buklen ti 7: Mario Albalos, Jun Abinsay, Elias Yoro, Francis Ponce, Rhuddy Castro, Amado Yoro, Mel Gonzales agpaay a kas takiag wenno ramay ti GH a mangipokus iti panagginnadal iti panagsuratan


Gumil USA: Roland Bueno, Elvin Quiocho, Bert Ugalino, Mike Ulibas, Joe Lazo, Maggie Domingo, Paul Salibad
· Bannawag Hawaii Bureau, Inc.
· Publish feature stories, short story, news items, poems
Tri Media Council; Pete Ramos, Elvin Quiocho, Bert Ugalino, Mike Ulibas, Mario Albalos, Mario Orbito, Flor Martinez, Andrea Baptista, Billy Cabagbag, Ricardo Labez, others
· Padasentay Met Singing Contest –ala Tawag ng Tanghalan
· Rondalia Contest
· Sarsuela/drama presentation
Hawaii Filipino American Media Council: Carayo Caoile, Sol Manaay, Lynn Mata, Rick Manayan, Marlene Manzano, Roland Pascua, Rick de Dios, Victor Agmata, Jr., Mary Llanos Cordero, David Cordero, Zachary Labez

Dadduma pay a wagas a mapreserba dagiti sinurat
· Book publication: Gumil Anthologies
· Illustrated and comic articles [Corky Trinidad, Mario Orbito with Hawaii News [Hawaii Filipino News]
· Newspaper/Magazine; Hawaii Filipino Chronicle, Fil-Am Observer, Community News Advocate, others
· IN RADIO: Filipino Fiesta, Faustino Respicio, Flor Martinez, Wilson Pascua, Larry Ordonez, Ernie Bautista, Cefe Caver, others

Makapakarit unay daytoy a binatog a nabasak iti maysa a libro iti panagsuratan:
It is a writer’s duty to write, to voice, to record and with hope and courage, and honor and pride. How sacred is the written word that paints portraits on our soul”

Maipinta ti ladawan iti kararuatayo.
Kasano ti regget ken kalikagum ni mannurat a mangpreserba ti sinuratna. Napateg, ken nangato ti sirmata ken tarigagay ti makailibro.

Birokentayo ti kararuatayo no ania dagiti galad ken kustomre.

Iti paset ti libro ni Ilokano nga estadista Camilo Osias a kastoy: Finding the Soul of the Nation – Filipino Traits, ken iti “Harmonizing the Cultural Streams” iti librona: The Filipino Way of Life, pablaak pay la idi sakbay ti gubat a maikadua.

Nadakamat dagitoy:hospitality, politeness, modesty,
Devotion to family ties, self-sacrifice, dignity, honor, bravery, sensitiveness, self-reliance.


==========0000=========



MENSAHE NI DR. AURELIO S. AGCAOILIMaysa a naindaklan a lungalong daytoy pannakaangay ti 2007 International Conference on Ilokano and Amianan Literatures and Cultures iti kaunnaan unay a gundaway. Kasta met a napno iti pakasaritaan daytoy a panagtataripnong ta nagbubuligan daytoy dagiti nagduduma nga organisasion ken grupo a kultural iti Hawai`i, iti Mainland United States, iti Filipinas, ken iti Australia. Dagitoy a panaggagamulo ket naisangsangayan unay. Kasta met nga ibatbatina ti maysa nga adal nga iti etikal nga obligasion a mainaig iti promosion ken preserbasion kadagiti lengguahe ken kultura iti deppaarna iti Amianan a Filipinas—ken kadagiti aminen a komunidad etnolinggwistik—awan asinno man ti makaaramid iti kastoy no di makikinnibin iti sabali. Ta adda iti pannakikinnibin ti semilia ti idudur-as dagitoy a lengguahe ken kultura.Ta adda iti pannakikammayet ti bin-i a bukel ti masakbayan, daytay masakbayan a narayray ken addaan iti pannakaisalakan ta naibasar iti hustisia ken demokrasia: hustisia a kultural ken demokrasia iti lengguahe aglallalo iti maysa a pagilian a bukbuklen dagiti nagduduma nga etnolinggwistik a padas, kananakem, ken panagimutektek. Dagitoy dagiti makaigapu no apay a makuna a daytoy a taripnong ket addaan iti saguday a nasken unay a masustenir iti amin a panawen.Ta adda iti pannakasustenir dagitoy a saguday—a sirmata met laeng—ti pannakaipatarus dagiti naimbag a kananakem manipud iti konsepto ken isip agtunda iti aksion ken aramid.Dayta a panagbibinnitibit ti konsepto ken aksion—ken ti isip ken aramid—dayta ti pakabuklan dagiti napipimtas a gannuat a sinanamatayo a kabaelantayo nga aramidento manen iti sumungad nga aldaw.Iti nagan ti Ilokano Language and Literature Program a programatayo iti Universidad ti Hawai`i iti Manoa, itedmi ti kablaaw ken aloha kadagiti amin a mangisaksakit kadagiti lengguahe ken kultura iti Amianan, lehitimo a lengguahe ken kultura iti kina-Filipino. Ti basbas dagiti anito a silalagip iti amin-amin ti adda kadakayo.Siraraem,A. Solver Agcaoili, Ph.D.Coordinator



======000000=====

Ania dagiti idulintayo? Literatura ken siyempre, kakuykuyogna dagiti kultura, kustomre, galad, ugali, kababalin, wagas, pammati ken kannawidan a naigalad kadatayo nga Ilokano iti man Amianan, ken uray kadagiti addan iti sabali a lugar. Maipeksa ti kustomre, kultura ken kakbabalin iti man wagas iti
· kansion,
· daniw,
· sarindaniw




· Bukanegan
· Drama
· Sarsuela
· Moro Moro
· Comedia Ilokana

Madakamatmi man dagiti sumagmamano a pablaak a nabasami
· Adu a Ricna [wenno Day-eng Kararua] – Franco Manuel [7 a dumadaniw: Franco Manuel,[Gamu, Isabela] Marcos Baguinon, [Paoay, IN] Benito L. Daguio,[Bacarra, IN] Cosme Bolosan, [Bacarra, IN] Felipe Corpus, [Badoc, IN] Apolinar Madamba, [Bacarra, IN]Teodoro Biano, Pozorrubio, Pang]


LITERARY Anthologies:
Utek Ni Kayumanggi [Putar Dagiti Ilokano] Drama, short Stories, edited by Amado I. Yoro, Pacita C. Saludes
Dawa – Gumil Hawaii
Bin-i – Gumil Hawaii
Gumil Hawaii iti 10 a tawen
Pluma: Siit ken Rosas 1988 – Amado I. Yoro
Mga Uban at Rosas 1990 – Mario A. Albalos
Bin-i Ti Biag 2005 - Francisco T. Ponce


PART 2
KAMMAYET DAGITI LITERATURA ILOKANA KEN KULTURA ITI AMIANAN

Amado I. Yoro



PANAGILIBRO:

Uray idi 1935 sakbay ti 1946 Filipino Mass Migration babaen iti SS Maunawili ken SS Falcon, ken kalpasan ti Umuna nga Isasangpet dagiti 15 nga Ilokano a taga Candon, umuna a sakada a bin-ig a lallaki ken bin-ig nga Ilokano, babaen ti SS Doric idi Disiembre 20, 1906, iparangarangen dagiti binatog da FRANCO MANUEL KEN BENITO DAGUIO, 1935, kastoy ti kangato ti arapaapdan nga agilibro ken mangtagiben kadagiti sinurat a prosa, piksion, dandaniw nga Ilokano iti libroda:

· “ADU A RIKNA [wenno Day-eng Kararua]” – Franco Manuel ken Benito L. Daguio 1935
“Napateg Kurditan Samtoy ---- ti kurditan Samtoy adda a palagdaen na kadatayo dagiti makatubay nasudi a kabibiag kailukoan ken kadawyan tattao ti daga a nakayanakan. No adda mangpasalibukag kariricna ken mangpadaeg kinasaririt maipapan waden, gakat wenno kababalin sangkailian, dayta ti masarakan a biagen ken ipatpateg ti kurditan Samtoy.[saomi ditoy]

Masapul unay a dagiti nakaduayyaan nupay naintuodan a banbanag isu da ti mataginayon ken di tagilipaten ket bin-ig da kuma a mangmurmuray kadatayo babaen pannakaibisik da kadagiti binatog kurditan Samtoy.

Ngarud, intay agbasa ken agpartuat kadagiti nadaegan a dandaniw, tularamid ken pasintawi iti Samtoy. Kadakuada sapulen tayo ken itukit tayo dagiti bin-i ti Samtoy isu danto met ti mangbiag nagnagan tayo kadagiti kaputotan.

Ti kurditan Samtoy napateg to nga agnanayon no dagitoy ti paaddaenna; dana a mangiturong kadatayo iti natarnaw a panagbiag; taeng a pangikaraptan naliday a biag tapno naragsak; padpadas a bin-ig a laglagip ken ay-ayat; biag a nakawesan dayag ti Namarsua iti Sapasap”

====00000======

Iti Gumil Hawaii Anthology: “UTEK NI KAYUMANGGI”: These are living proofs that this organization is accomplishing its mission and showing signs that it is coming of age. The literary artistry displayed in the construction of the writings contained in this book is a tribute to the imagination, mental resourcefulness and patient pursuance of a dramatic triumph in the minds of the writers.

Needless to say, these achievements were largely inspired by the devoted President Pacita C. Saludes, supported by such prolific writers Mario Albalos, Amado Yoro and others. – Rev. Juan F. Dahilig, Adviser.
------0000-----


· PLUMA: SIIT KEN ROSAS 1988 – AMADO I. YOROPAKAUNA ITI PLUMA: SIIT KEN ROSAS 1988 Yarigko ti panagsurat iti panagtalon. Adda bin-i nga aggapu iti nabun-as a dawa, a kunak, dagiti dawa ti biag, dagiti gapuanan, nga isuda ti pammaneknek ti kaadda ti maaramidan a paset ti bangbangonentayo nga agamang ti Literatura Ilokana, ti bukod a pagsasao – ken literatura. Ti panagilibro ket maysa a kita ti panagani a pannakurnos dagiti sinurat, prosa man, piksion, daniw man ken ania a sanga ti literatura [genre]. Isuda man dagiti bunga ti isip ken imahinasion a naabel kadagiti pampanunot.
Arapaap ti maysa a mannurat ti pannakatipon dagitoy a bunga ti tarigagay, ken sirib a manmano nga adda a saguday ti tao. No adda panaginaw iti INA a mangsikog ken mangawit ti buklenna a biag, adda met iti mannaniw wenno mannurat. Ta maysa met a panaginaw iti panangputarna dagiti pampanunot, regta ken sirmata, ti umno ken nainsiriban a balikas. Dayta ti tagibien ti kalikagum tapno buklen ti lubong ti biag, ti kinamannaniw ken kinamannurat, tapno agbalinda a naindaklan a gapuanan. Maysaak nga Ilokano. Nagtaudak iti nanumo ngem nadayaw a kaamaan ti mannalon. Natagibi ken natiltilak iti rigat. Iti arubayan ti dadapilan, ti katabakuan, ti kapagayan ken kaunasan. Ket no adda dagiti inar-arapaapko nga aramiden, uray idi ubingak pay, uray ita ta dakkelakon, nga uray idi addaak pay iti lugarmi, nga uray addaakon ti ballasiw-taaw a nagbalin a maikadua a taeng, iti labes ti panagayatko iti nakayanakak a daga ken iti lugar a timmaoak, ket dimmakkel met ti tarigagayko tapno sanguek idan – kas kontribusionko iti tay-ak ti panagsuratan. A kabayatan nga aglabas ti aldaw, ibilangko a kanayon ti bagik nga aginaldaw nga agsursuro ken makipagad-adal nga agsurat. Nailaga daytoy a tarigagay iti adu a pannakigasanggasat, pannubok ken pannakapaay. Dagiti pannakadaleb ken pannakaitublak. Isu pay la dagitoy a tarigagay ken essem, itoy nga ibabangon tapno magna – umaskaw uray iti kabassitan nga addang kas pangrugiak. Siak pay laeng, ken latta, daydi sigud a mangipatpateg, mangitangtangsit a nagtaudak iti puli ken pagsasao. Maysa a panangtaliaw iti naggapuak daytoy a banag. Adda dagiti biddut, ngem kunak: tunggal biddut ket puonan nga agdur-as ken agballigi. Ammok a saan a maladaw tapno makipagmuliak iti itatakder ti maysa a pasdek wenno institusion nga agbalin a kameng dagiti teddek ken panuli dagiti masursuraten a pakasaritaan ti Literatura Ilokana. Sangkakunatayo nga agbirbiroktayo iti henio a sibibiag. Patiek: datayo ti puso, kararua, rikna, pulso, lasag ken bitek ti panawentayo a naibugas ken maibinggas iti buklentayo a gapuanan. Datayo ti mensahero a mangaw-awit ti lengguahe, ikawestayo ti galad, ken balor ken daeg ti kulturatayo – uray sadino a lugar. Datayo ni mannalon, ni agmulmula ken agay-aywan iti kinelleng a yan ti saguday, bassit man wenno dakkel ti akemtayo, ti nasken: mabigbigtayo a taraudinatayo da Pedro Bucaneg ken Lam-ang. Nanumo man dagiti gapuanak a linaon daytoy a libro, isuda ketdi ti pudno a rikna, bael ken sirib a nagaw-atko iti wada, sin-aw ken urnos ti panunotko nga agsurat. Maidiligda man iti sabali a rukod ken timbang, isuda ti pudno a rikna, anag, sudi, pintas, panirigan ken panangimutektek tapno aggarawda a mangitakder ken mangitandudo iti biag ken pakasaritaan ti nagtaudak, ken ti kina-Ilokanok. Bassit man dagitoy, ngem patiek a dakkelen a pangrugiak. Kunak iti bagik: nasaysayaat nga amang ti bassit a pangrugian ngem iti pulos a saan a marugian – a di met aramiden. Patiek a ti rugi, isu ti puon ken pondasion; isu ti ridaw ti amin a ruangan a serkan tapno makadanon iti laem; isu ti tukad a pangrugian ti amin nga agdan iti panagpangato. Ti RUGI, bassit a rugi, kas itay naisarusar a bin-i a pagay, itan, mairikda iti umayen a panagtutudo ken umasidegen a panagtalon – ti panagitukit. Agiriktayon, agbunubontayo, ti panagtalon umayen – ket ti pagay dumakkel manen a mangibunga ti sabali a bin-i. Dayta ti panagtultuloy nga aggipi ti pagay ni agmulmula ken mannalon, agtuloy nga agtulid ti rueda ti biag…..

=====00000=======
Kastoy ti insuratko iti paset ti pakauna ti libro a “Mga Uban at Rosas – 1990 ni Mario Abinsay Albalos. “Ti panagilibro iti gapuanan ken sinurat ti maysa kadagiti kangatuan nga arapaap ti mannurat iti panagsuratna”

“Patiek a panawenen tapno mailibro dagitoy a gapuanan. Natalged la ketdi dagitoy a sinurat no maurnosda iti sibubukel a libro. Agbalinda a manipesto nga agsaad iti biblioteka wenno barukong ti “sarusar” dagiti mannurat. It man imeng, laem, sagumbi, talged daytoy a sarusar, agsaonto latta dagiti balikas iti panaglabas ti aldaw. Mabalindanton nga isaoan ti bukodda a panawen, ngamin, inikkanen ni mannurat ti bukodda a biag, puot, garaw ken riknada.

· MGA UBAN AT ROSAS 1990 – Mario Abinsay Albalos
Idi dawaten ni Mario Albalos a dakami ti mangsurat ti pakauna wenno Introduction ti librona: Mga Uban at Rosas – 1990 [translated by Reynaldo A. Duque], saanmi a mapagkedkedan, saan a gapu ta imbilangmi a kabsat iti pluma, ngem gapu ta maysa a mannurat ken mangipaptpateg, kas kaniak, ti bukod a literatura – iti bukodko a nakayanakan a pagsasao.

Kas kaniak, nangato ti arapaap ken sirmatana iti nagan ti literatura Ilokana. Adda kayatna nga ibati a tugot ken nalawag ken nadayaw a ladawan ti kaputotanna. Iti tay-ak iti literatura, ipanekneken dagiti dadakkel a bagi ti prosa a nasuratnan. Saan a barengbareng ti panagsurat.

Piksion, prosa, mabalin a naibatayda iti pudno a pasamak ken padas ti biag.

Maibilang ni MAA kadagiti kaaktibuan a mannurat kadagiti panawen ti 1970-80’s. Prize winner iti Gumil Hawaii ken dadduma a salip.

[Mga Uban at Rosas: 1 nobela; 11 sarita; 1 drama]

====00000======

· BIN-I TI BIAG 2005 – Francisco Tubon Ponce
As an Ilocano writer, from Ilocos Sur, it is my duty and responsibility to write in the preservation of our Iloco literature and the culture in our own. Besides, it is my humble contribution and accomplishment in the propagation and enriching both literature and culture.

“Bin-i Ti Biag” is edited by Cles Rambaud of Bannawag. Brainchild of Gumil Filipinas and former Bannawag Managing Editor Juan S.P. Hidalgo, Jr., “Adtoy a mainayon iti agamang iti Literatura Ilokana iti Hawaii daytoy a libro ni FTP. Mapadayawantayo amin iti panangilibro ni Apo Ponce kadagiti nobela, sarita ken daniwna. Paneknekan ni Apo Ponce nga iti laksid iti adu a pakakumikoman ti mannurat iti panangpatan-ayna ti pamiliana, iti trabaho ken komunidadna, sisasagana nga agsakripisio iti panangputarna iti literatura, ken mangibati iti permanente a tatawiden. Wen, maysa manen a libro a panuli ti Literatura Ilokana a mainayon iti umat-atiddog a listaan dagiti libro ni Ilokano iti Hawaii ken Filipinas.

“Adda kabukbukodan a kayaw ken ray-aw dagiti agbibiag kadagiti nobela ken sarita ni Ponce. Matda nga umis-isem, no adda man mapaellek, ti agbasa kadagitoy, wenno isagidna ti tammudona iti suli dagiti matana, ket patien lattan a naibasarda iti kinapudno, ken iparangda dagiti nakaay-ayat ken makapaleddaang a padas ti maysa nga Ilokano iti ganggannaet a daga. Saan met a maliklikan ni Ponce ti manglagip ti away a dinaklan ken pinanawanna, a pakariknaan iti itataliaw a napnuan iti panangilala. Nalabit a kastoy a talaga ti asino man nga umadayo. Adda latta naragsak nga away a sublisublianna, no di man iti lagip, agawid a mismo tapno mapan umiliw. – JSPH,JR.”

PART 3
KAMMAYET DAGITI LITERATURA ILOKANA KEN KULTURA ITI AMIANAN

Amado I. Yoro


NABILEG NGA IMPLUENSIA TI PUGON NI HIDALGO ITI BANNAWAG "Inspirado da Mario A. Albalos, Amado I. Yoro ken Francisco T. Ponce nga agsurat iti Bannawag kadagitoy a panawenda idiay Hawaii. Daniw, sarita, salaysay, damag ken dadduma pay. agsasallupang dagiti pasangpeten ti Bannawag a sinuratda, banag a makapasayaat ti Bannawag. Madlaw, maymaysa ti misionda: ti agsurat." [Ban. Hulio 4, 1977] [Kadagita a panawen, binangonmi ti Aloha Saluyot Club - Innuram - innadal, panagsisinnukat ti pampanunot ken idea. Kameng: Mario Albalos, Francisco Ponce, Rhuddy Castro, Felipe Abinsay, Jr., Elias Yoro, Mel Gonzales, Amado Yoro, sa simmaruno a timmipon da Andrea Baptista, Carlo Laforga. Nakasurat amin dagitoy malaksid kada Rhuddy, Elias, idinto a nakamaysa ni Abinsay iti saritana a "Pamadpadasan", ngem nagballigi ketdi iti politika iti Hawaii. [Nakanobela da Amado, Mario, Francis, Andrea] Ti Aloha Saluyot ket kasla maysa a ramay ti Gumil Hawaii, a saan ketdi a sabali a grupo. ***************** Albalos, Adviento, Bueno, Ponce, Ulibas, Yoro: Aktibo. "Dua pay a tawen manipud ita [1977] wenno masapsapa, makaawattayo ti nabaked a nobelada ---- saan a bale no asino kadakuada ti umuna - dakkelto la ketdi ti masao ti nobelada ti PUDNO a kasasaad dagiti Filipino iti Hawaii. Nasaysayaat met laeng a makita dagiti padada nga Ilokano ditoy Filipinas dagiti ar-arapapenda iti Hawaii" } Ban. Hulio 18, 1977. Ban Hulio 25, 1977: Albalos, Ponce, Yoro: Di pagduaduaan a ni Albalos ti kasarangsangan ita a mannurat iti Hawaii. Kasla ages-estoria a marino. ITI SABALI A BANGIR, Ni la ketdi AMADO YORO, ti NUMBER ONE POET IN RESIDENT ITI HAWAII - NASKEN A MAKORONAAN A POET LAUREATTE. Isingasingmi nga agsurat koma ni Amado kadagiti sarindaniw, tay magnum opus maipapan kadagiti Filipino ken Asiano ken dadduma pay a nagdappat iti Hawaii---agtalaytayto ti naganna iti URAT DAGITI KAPUTOTAN - inggana iti inggana." Mas natural ken Ponce ti makapatawa. Ad-adda koma a debelapenna dagiti nakaay-ayat a tattao iti Hawaii" [Nobelistan ni Ponce] ****** PUGON- AGOSTO 29, 1977 ABABA A NOBELA NI YORO, RUMMUAR ITI SETIEMBRE 5 NGA ISYU TI BANNAWAG: "ADDA PITPITING A NAPAN IDIAY HAWAII **** ASINO TI SAAN NGA INSPIRADO. A positive and very inspiring comment of an Associate Editor of Bannawag, a well known writer! Very constructive challenges. I keep on writing, not to publish, but just to satisfy myself in expression of my thoughts and feeling. ====== Damok a daniw iti Hawaii: rendered to a Miss Charity Queen, Our Lady of the Mount BY THE INVITATION OF MRS. PACITA CABULERA SALUDES. That Sept Labor Day 1971- I was given a privilege to speak about poetry writing - Gumil Hawaii seminar/workshop My first Mother's Day and Fathers' day poems were selected number 1, it was an actual deliberation at the KAIM RADIO STATION. TI GUMIL HAWAII NGA IPANGULUAN NI MRS. PACITA CABULERA SALUDES TI IMMUNA A NAGKAMENGAK A GUNGLO A NAKIKAMENGAK. NAGPAAYAK A KAS SARHENTO, SA 10 YEARS VICE PRESIDENT, NAGSEKRETARIOK ITI NABIIT, NAGPAAY A CHAIRMAN DAGITI NADUMADUMA A KOMITE A PAKAIRAMANAN TI LITERARY SEMINAR/WORKSHOP, DRAMA, LIBRO, DADDUMA PAY. ========== 000000=========My "Lasag ken Kararua ti Daniw", was selected as Number 1 among the dandaniw nga impablaak ti Bannawag [approximately 97 poems] iti unos ti makatawen - Ulopan Literary Award -Sponsored by Rene Redilla from Pangasinan but a resident in Guam, also a contributor to Bannawag in the 60's and 70's Lasag ken Kararua ti Daniw, 1st prize Published by Bannawag in November 1994. 2nd- Roland Bueno; 3rd Lorenzo Tabin Wen, addaakon iti Hawaii: maysa nga aldaw, dua, tallo; maysa a lawas, dua wenno tallo; maysa a bulan, dua wenno tallo - pumapaut - umad-adayo ti giwang ti panawen a kaawan iti daga a nakayanakan - pannakayadayo - maysa nga ipupusay ken isisina a sibibiag.... ILIW..... LAGIP
HULIO 30 1971 ISASANGPETKO ITI HAWAII

[KINNAN TI ANAY daytoy paset ti journalko]
Maysa nga urat [sugat]……ti biag iti pannakayadayo kadagiti patpatgen iti biag. Saan nga awan ti lua sakbay ken kalpasan ti panagpipinnakada. Uray no adda talged ken kari iti ipapanaw, kasla dakkel nga awang ti nagbaetan iti pannakayadayo. Saan nga awan ti liday, segga ken iliw iti disso a napanawan iti kailokuan, dagiti nakairuaman a buya ti nakaparsuaan, gagayyem ken ipatpateg.

Di mailibak ti nalawa ken nawatiwat a nagbaetan a baybay. Di malibak ti saem ti panagmaymaysak; di mailibak a narigat nga iruam ti bagi ken sursuruen ti makilangen iti kabarbaro nga aglawlaw. Mabalin a kunaen a baro a pannakipasngay daytoy ta agdadamoka wenno ita laeng a mamulagatan ti lawag ti sinamar ti init nga inayam, ngem biddut met ngarud no ibaga a kasta, ta naimbag pay ti kaippasngay a maladaga ta inosente wenno awan pay ti ammona iti banag iti aglawlawna.

Nasakit a kinapudno ta kabarbaro a lugar, agbalinka a ganggannaet ken masmasdaaw ket awan sabali nga aramiden no di ti agpalpaliiw kadagiti nasangpetan a kababalin. Narigat ti magna iti di nakairuaman a dalan. Dagitoy ti mariknak idi kadagiti immuna nga aldawko ditoy daga nga aw-awaganda iti “Isla Ti Paraiso”.
Ngem makaay-ayo met dagiti binatog ni Mark Twain [Samuel Clemens] iti panangiladawanna: "Hawaii as a cradle of beauty and happiness - a paradise" Wen, ti Hawaii a "Crossroad of the Pacific", sabali pay a nagan: "Melting Pot of the Pacific"; Aloha State ken the 50th State" Mangrugin a desdesak ti dalan ti kaikarian toy anak ti Tapao - maysa nga ambisioso, tawataw kadagiti adu a panagbirok.... Naisadsadak iti plantasion ti kaunasan. Dua a doliar ti maysa nga oras ti sueldo. Naigamerak iti nadumaduma a puli.Tudo, saniit ti init, lutlot ken kapitakan - adda man mabati a tugot wenno awan - maysa daytoy a panagsawar ken panangipasdek ti kaikarian - kas apoko, wenno saringit ti sakada - magna dagiti saka a Kayumanggi [kas ken ni Cartaphilus[Wandering Jew] - dagiti panagsawar: Siak wenno sika, agballigi ken dumur-as wenno mapaay - agpapadatayo a ganggannaet ken imigrante: umay met makipagindeg iti maikadua a taeng: saantayo a pulos naitugot ti umuna a taeng, ngem patiek, ket patiek unay, adda naitugottayo a kababalin, galad, dagiti balor ken kannawidan ni Ilokano: nagaget, naandur, natiped, ken saan a nalaka a maupay. Adda ti taeng iti puso ken kararua ken bagi a mismo ti tao: ni Ilokano - wenno iti sibubukel a puli a Kayumanggi]




PART 4


How do we preserve through Organizing?


It is a writer’s duty to write, to voice, to record and with hope and courage, and honor and pride.

Kuna ni mannurat a Jennifer Martin: “how sacred is the written word that paints portraits on our soul”

Nadakamat met ni Ilokano nga estadista Camilo Osias a kastoy: Finding the Soul of the Nation – Filipino Traits, ken iti “Harmonizing the Cultural Streams” iti librona: The Filipino Way of Life, pablaak pay la idi sakbay ti gubat a maikadua.

Maipapan daytoy iti hospitality,politeness, modesty,
Devotion to family ties, self-sacrifice, dignity, honor, bravery, sensitiveness, self-reliance,



ORGANIZING EFFORTS

ADTOY TI SANGKABASSIT A NAISARUSARTAYO NGA APIT [WENNO BIN-I] KABAYATAN TI INTAYO PANNAKIPAGAD-ADAL KEN MANGPAPABAKNANG TI LITERATURA ILOKANA.

I AM A PRODUCT OF LITERARY CONTESTS:

· GUMIL HAWAII
· Ni Lakay Saulo, Ti Abong-abong ken ti Sangasudo nga Arbis -sarita 1st prize, 1980 – Kris Dakila Gaylord, pg 152 Bin-i
· Ti Torre, Ti Apuy, Ken ti Ima ti Dios, sarita 1st prize, 1981- Oram Odil – pg 166 – Bin-i
· Dagiti Saning-i Iti Sakanaan Ti Altar a Daga – drama 1982, 2nd prize – Isaak Imotep Maaarnus – pg 69 –Bin-i
· Rissik Ti Nabalitokan a Pangngeddeng – drama, 1979, 3rd prize – Bannuar T. Sta. Romana alyas Oaias Llamar del Paraiso, pg 83 – Utek ni Kayumanggi
· Naimbag a Paskuam, Salidumay –sarita 4th prize, pg 207 – Utek Ni Kayumanggi
· Awis –sarita, pg 213 – Utek Ni Kayumanggi
· Naggasatkan, Johnny – sarita 1976, 3rd prize , pg 15, - Eric Baniaga – Bullalayaw
· Dagiti Sabong Iti Ngalay Ti Dalan, sarita 1976 –6th prize , pg 40 – Anib Cuaresma - Bullalayaw
· Baket Soledad, sarita 1977, 3rd prize , pg 107 - Ogden Mallari - Bullalayaw
· ECONOMY TOURS & TRAVEL, INC.
· Lakay Hermoso Cruzado: Sakada, sarita, 3rd prize, page 87 - Daton
· GRAAFIL PARTICIPANT
· Dagiti Palimed Ti Ared-ed a Saem ken Lagip iti Barukong Dagiti Nabati – sarita, - Signo Valor - should be 4th place but only 3 major prizes were given
· ULOPAN LITERARY AWARD
· Lasag ken Kararua ti Daniw, 1st out of 97 entries

======0000000=======
MY OTHER LITERARY WORKS [Short Stories and Novelette]
Nagbalikbayan Ni Lakay Baltazar – sarita – pg 63 – Alintatao – Duque
Sabong Met No Maminsan Ti Biag - Bannawag
Maudi A Konsierto – Bannawag
Dagiti Agkamkamat Ti Biahe – Bannawag
Dagiti Agpagpagna – Bannawag
Bay-am a Maamirisdanto – Bannawag
Kanto Maunakea- Bannawag
Bay-am a Sapulennanto ti Darana – Bannawag
Lawag – Bannawag
Ti Salip – Bannawag
Maysa Pay A Pannubok ti Biagna – Ilokandia
Ti Nalnaawan a Biahe – Bannawag
Ti Nalabaga a Daga – Bannawag
Usok: 2004: A.D. [Anno Domini] – Ilokandia
Dagiti Agpidpidut Ti Limo – Bannawag
Yes, Kunam Kadin, A, Maylab – Nobela - unpublished
Ti Ramut ken Sagibo Dagiti Baniaga – Nobela - unpublished
Beggang Iti Nalnaawan a Kaltaang – Nobela - unpublished
Isublim kaniak Ti Napalabas – Nobela - unpublished
Special Assignment: Project Relocation – Nobela - unpublished
Ti Orkidia Ni Michelle ken ti Arbis iti Agmatuon – Nobela – Hawaii Filipino News
ADDA PITPITING A NAPAN IDIAY HAWAII [4] – Ababa a Nobela - Bannawag
AGSINATAN [9]– Ababa a Nobela – Bannawag
Sarindaniw/Dandaniw
Bukanegan/Dadduma pay

AS A LITERARY CONTRIBUTION:

KAS PASET TI MISIONMI ITI PANNAKAPABAKNANG KEN PANNAKATAGIBEN TI LITERATURA KEN PAGSASAO, MAINAIG LA UNAY ITI KULTURA A NABANGONAN, NAPANUNOTMI A BINUANGAY TI AMMA FOUNDATION LITERARY AWARDS.


FACTS ABOUT AMMAFLA –


AMMAFLA IS an acronym from first letter of AMADO YORO, MARIO ORBITO, MIKE ULIBAS, AND FRANCISCO PONCE for FATHER, all of them lost their respective father, and as tribute to their father, Amado and Mario formed this FOUNDATION LITERARY AWARD in July 1996 at the Zippys Restaurant in Waipahu, Hawaii and eventually included Mike and Francis, then Fred Quibol)

Internal Revenue Service Status. Was issued a Federal ID #99-11799-333360 by IRS, Dept of Treasury January 22, 1988
Dept of Commerce & Consumer Affairs/Hawaii Status – application in progress

Objective:
1. Mainly to provide literary incentives to budding writers in Iluko by literary contest every year by way of giving small amount as a token of participation
2. Only those writers who published not more than 2 short stories in Bannawag are considered “agdadamo”
3. Objective:
4. 1. Mainly to provide literary incentives to budding writers (agdadamo) in Iluko by literary contest every year by way of giving "small" amount as a token of participation
5. 2. Agdadamo are those who never break Bannawag yet and/or those writers who published not more than 2 short stories in Bannawag are considered “agdadamo” before or by the deadline of a certain contest given that particular year.
How to implement
1. Yearly contest thru Bannawag, Mr. Cles B. Rambaud as Manila Coordinator
2. Six Major Prizes
3. All top 6 winners is published by Bannawag
How to finance
1. Initial prizes of $750.00 were shouldered both Mario and Amado
2. Then, Amado started a solicitation approach only those who can understand its purpose
Positive Results with 6 Major Prizes Each Contest
1997 Winners
1. Mr. Gregorio M. Evangelista,Centro Sur, Sto.Nino, Cagayan
“Daga”, Bannawag, Oktubre 20, 1997
2. Mr. Demosthenes D. Mauricio,Buena Suerte, Cauayan, Isabela
“Kabsat”, Bannawag,
3. Ms Amibell B. Corpuz
4. Mr. Eduardo G. Britos
5. Mr. Jovymar P. Tactac
6. Mrs. Myrna M. Molina Tablizo
1998 Winners
1. Mr. Ricardo B. Acosta
2. Mr. Eden Aquino Alviar
3. Ms Amibell B. Corpuz
4. Mr. Jaime G. Raras
5. Mr. Giovanni L. Palomares
6. Mr. Demosthenes D. Mauricio – died August 2007
2001 Millennium Contest
1. Mr. Clarito De Francia
2. Prescy A. Paquia
3. Mr. Ariel S. Tabag
4. Mr. Lou George D. Mauricio
5. Mr. Johmar R. Alvarez
6. Mr. Jobert M. Pacnis
2002 Winners (16 entries)
1. Danilo Antalan
2. Eliezer Erice
3. Jay R. Sagario
4. Juanito M. Basug
5. Erwin Dasalla
6. Jefferson M. Somera


2003 (27 ENTRIES)
1. Juanito M. Basug
2. Arlene Manzano
3. Leonardo R. Agunoy
4. Edilbert L.L Bareng
5. Jay R. Sagario
6. Jordan L. Amgoay
· 2004 Winners
Umuna a Gunggona: Freddie Pa. Masuli "Lakay Fabian" Sponsor: St. Paul's Study Group, St. Paul's Church – Honolulu. Naipablaak iti Bannawag Mayo 10, 2004
Maikadua a gunggona: Erwin G. Dasalla, "Ti Maudi A Sugal" Sponsor: Rose Galanto, Aloha Tours & Travel, Inc.. Naipablaak iti Bannawag Mayo 3, 2004
Maikatlo a gunggona: Melchor B. Palomares "Adigi Iti Uneg Ti Rehas"Sponsor: M/M Francisco T. Ponce, Sr. Naipablaak iti Bannawag Abril 26, 2004
Maikapat a gunggona, Prospero C. Tabangcura,"Pagrebbengan" Sponsor: M/M Cresencio Yagin – Maui. Naipablaak iti Bannawag Abril 19, 2004
Maikalima a gunggona, Rodgerry M. Rodriguez "Ti Raya ti Init ti Agsapa"Sponsor: MM/M Danny Villaruz. Naipablaak iti Bannawag Abril 12, 2004
Maikanem a gunggona, Leonardo S. Fagragan, "Ti Mekaniko"Sponsor: M/M Amado I. Yoro
2005 Winners
FREDDIE PA.MASULI ti Abulug, Cagayan ti Umuna a Gunggona Pinangabak ni FP Masuli,mangisursuro iti Cagayan State University-Sanchez Mira Campus, ti saritana a "Ti Lubong ni Tatang." Maika-2 a Gunggona RAQUELITO B.CENAL ti Pamplona,Cagayan, ken mangisursuro iti Namuac Academy,Sanchez Mira,Cagayan, "Ti Batibat, ti Arbis, ken ti Panagriing." Maika-3 a Gunggona Milli G.Nieva,maysa met laeng a mangisursuro a tubo iti Luna, La Union, "Malasat Daytoy a Hanging Bridge."
2007 Winners

1st =Elmer Lopez – San Nicolas, IN “Paraiso” = sponsor Ponce
2nd = Rosalina Jamorabon – Baguio City - = sponsor Quibol
3rd = Jake Ilac – Cagayan – Valenzuela = Araraw = sponsor Yoro

Additional prize: Labaw by Gumil La Union ken Bin-i ti Biag by Francisco T. Ponce
Special Award – GF Registration Fee 500 – Pastor Rodgerry Padrigues/Gumil La Union

Judges each contest:
1997 Judges
1. Mr. Dionisio S. Bulong,
2 Mr. Jose A. Bragado,
3 Mr. Francisco Ponce
1998 Judges
1. Mr. Dionisio S. Bulong
2. Mr. Cles B. Rambaud
3. Mr. Reynaldo A. Duque
2001 Millinnium Judges
1 Mr. F. Martin T. Rochina
2. Mr. Herman G. Tabin
3. Mr Prudencio G. Padios
2002 Judges
1. Mr. Arnold P. Jose
2. Mr. Eliseo Contillo
4. Mr. Juan Asuncion
2003 Judges
1. Mr. Ariel Tabag
2. Mr. Juan Asuncion
3. Mr. Jovito Amorin
2004: Judges
1. Prodie Padios
2. Noli Dumlao
3. Juan Asuncion
2005 Judges
1. Eliseo Contillo
2. Juan Asuncion
3. Cles Rambaud

2006 Judges
1. Linda Bulong
2. Juan Asuncion
3. Cles Rambaud

2007 Judges
1. Juan Asuncion
2. Ariel Tabag
3. Noli Dumlao

Other sponsors:
Richard Abadilla, M/M Sam & Acela Garcia, M/M Roland & Edith Pascua, M/M Larry & Norma Alejandro, M/M Ted Mina, M/M Mario Orbito, M/M Eddie Agas, Sr., Elias Yoro & Namnama Baptista, Emil Pasalo, M/M Cresencio Yagin, M/M Francisco & Aurora Ponce, M/M Danny Villaruz, Aloha Tours & Travel/Rose Galanto,, Lito Alcantra, M/M Alfredo & Cherry Quibol, M/M Amado & Gloria Yoro, Mrs. Carlota Segundo & Mrs. Albina Gamponia
===============0000000000===================

ANIA TI NAIBUNGA TI PASALIP TI DAKILANG UGAT KEN TI AMMAFLA A KAS KONSOLASIONMI.

MODESTY ASIDE, NO KITAENTAYO TI REKORD DAGITI PALANCA AWARDEES: [OUT OF THE 19 ILOKANO WRITERS, 5 STARTED WITH AMMAFLA PRIOR TO ENTER PALANCA a 26% of Palanca winners are AMMAFLA’s]]

Jaime Agpalo, Jr. Winner iti Dakilang Ugat 1980 = 1st prize Palanca 2000
Eden Aquino Alviar, 2nd AMMAFLA 1998; 3rd prize Palanca 2002
Ariel S. Tabag, 3rd AMMAFLA 2001; 2nd prize Palanca 2003
Clarito Garcia de Francia, 1st AMMAFLA 2001; 3rd prize Palanca 2003
Danilo Antalan, 1st AMMAFLA 2002; 1st Palanca 2005
· Danilo Antalan; 2nd Palanca 2006

DADDUMA A BUNGA TI AMMAFLA CONTEST

· Amibell Corpuz , Novelette, now a lawyer
· Elizabeth Madarang Raquel = novelette, now a district supervisor
· Ariel Tabag, Rimat Editorial; Bannawag Editorial
· Danilo Antalan, Tawid Editorial
· Jaime Agpalo, Jr., Tawid Editor
· Leonardo Fagaragan, Gumil Filipinas PRO
· Dr. Jaime Raras, award winner, other major literary competition