LLAMAR RAGSAC: ANGHEL ITI DAGA--------SARITA---PIKSION

FICTION FICTION FICTION LLAMAR RAGSAC ANGHEL ITI DAGA Sarita ni Amado I. Yoro Ewa, Hawaii USA Hulio 22, 2008 MALEM TI BIERNES. Nalpasen ti tallo nga aldaw a seminar nga inangay ti Equal Employment Opportunity Administration [EEOA] iti Kaunakakai, Molokai. Siak ti imbaon ti kompaniami a mangibagi iti Aloha Sugar, Co. a pagtrabahuak kas Employment Specialist iti Employee Relations Department tapno maammuan dagiti kabaruanan a banag maipapan iti equal employment ken mainaig iti hiring practices ken labor laws.-------------- Naangay ti seminar iti Molokai, ti birbirngasanda iti “Friendly Isle”, ken maysa kadagiti walo a kangrunaan nga isla a mangbukel ti Estado ti Hawaii.------------------ Diak masinunuo no agpa-Honoluluakon wenno saan. Sabagay saanak pay met a nagcheckout iti kuartok iti Sheraton-Molokai Hotel ditoy Oki St. Kayatko met koma a sarungkaran dagiti am-ammok, kalugarak iti Tapao, dagiti kakabagiak iti Kualapuu. Nabayagen a saanak nga immay ditoy Molokai. Kaudian a yaayko daydi Inter-Island Volleyball Tournament dagiti amin a kompania iti sidong ti AMFAC/JMB, ti mother organization iti Aloha Sugar, Co. a pakitrabahuak ditoy ngem diak met nakatiemtiempon a napan simmarungkar kadakuada. Mailiwda met siguron kaniak.------------------------- Addan nagbaliwan ti Molokai iti naudi a yaayko. Nagphase-outen ti maysa a kadakkelan a kompania ti pinia. Ti pinia ti kadakkelan nga industria a pagsapulan dagiti agnaed iti Molokai. Adu ti kadaraan ditoy. Napintas ti Molokai. Sukog mocassin wenno palloka dagiti Insik ti sukog ti Isla.----------------------------------- Agdardarasakon a manglasat ti pasilio ti Sheraton-Molokai Hotel idi maawagan ti naganko. Diak inkaskaso idi damo. Amangan no adda kanagnaganko ditoy, nakuna ti unegko. Naulit ti awag. Pamiliar ti timek-babai. Kinitak idi nakapagassidegkami. Ni Llamar Ragsac! Nagtibbayoak. Ania a tibbayo daytoy, gagar wenno buteng? Iliw !----------------------------- “Mabiit laeng Amor,” immasideg. “Lla Llamar…Si-sika..?” nasdaawak.------------------ “Agduaduaka kadi pay, Amor? Di naigagara a panagsarak, nia?”------------------------ “”Nia ti kaaddam ditoy Molokai?” dinamagko. “Di met addaka koma idiay San Diego, California?”---------------------------------- “Ket sika?” imbalesna ketdi. “Di met addaka koma idiay Honolulu?”---------------------- Imbagak ti gapuna a nakaumayak ditoy Molokai.----------------------------- “Met la gayam. Kasta ti tao. Agalla-alla. Wen gayam aggangganatka kadi?” Pinerrengnak iti makaali nga isem.------------------------- “Not really. I don’t know. Apay kadi Llamar?” ti la napidpidutko.---------------- “Agpasiarta koma pay. Nabayag la ketdi daydin!”--------------------- “Maminsanto laengen, Llamar.”-------------------- “Addanto kadi manen panagsarakta a kastoy?” addan dagiti imana iti abagak. “Wenno imbaudnakan ti asawam?”-------------------- “Denggenka, Llamar no ania ti ibagam,” iniggamak met ti imana. Nariknak manen ti dati a bara ti dakulap ni Llamar. ------------------------------- “Napateg a banag, Amor. Paayem kadi ti awisko?” --------------- Sigud a kaayan-ayatko ni Llamar. Kolehiokami pay la idi idiay St. Francis College.Laoag City. Nagturpos iti Home Economics, AB-Historyak. Nagkasarkami iti nalimed tapno saan a lapped ti panagpa-Hawaiiko idi inordernak ti amak. Inlimedmi ti inaramidmi ta ammok a didak kayat ti pamilia ni Llamar. Dakkel ti awang ti nagbaetan ti pamiliami. Adda mabalbalinda.-------------------- Addaakon iti Hawaii ket insidawsidawko ti nangala ti Business Management ken Public Administration ta adda nasiripko a pakasapulak iti kastoy kualipikasion. Adu ti posibilidad ti promotion ditoy no adda ti eligibilitym. Insagipik pay ti nangala iti Real Estate ken labor Laws. Kas agdama a Housing and Safety and Loss Control Management iti kompania a yanko ita, dakkel a bentahek no maadalko dagitoy a linia ti adal. ----------------------- Nabayag a saankami a nakapagsinsinnurat ken ni Llamar kabayatan ti kaaddak iti Hawaii. Idi nadamagko laengen a nagkasardan ken ni Romano, nasinged a gayyemko, ken kameng iti US Marine Corps lima a tawenen ti napalabas. Diak kinagura ni Llamar. Ammok a diak maited kasapulanna nga imbunga iti nawatiwat a panaginnaddayo. -------------------------- Nupay nasaktanak met, inakok ti amin. Nailiwliwagko dayta a napasamak idi naam-ammok ni Cielo Alma de Deus. Kas kaniak, natalged metten ti trabahona iti banko. Ket nagkallaysakami.------------------------ Kinitak ni Llamar. Pimmintas ti panagkitak kenkuana. Saan a nagbaliw ti kinasimplena. Atiddog pay laeng daydi buok a nangkayaw ken nakatnagak unay. Beltak ken naurnos latta. Nariknak ti panagtigerger ti riknak. Kunak kadi a sabsabali? Kunak kadi a nalaus nga iliw?--------------------- Tapno dina ibaga a takrotak wenno nagbaliwakon, inawisko iti pagbaran iti otel. Adda dancing floor ti pagbaran. Iti sagpaminsan a simsim iti nalag-an a raman ti seven-seven, red wine met ken ni Llamar, pasaray agdanggaykami nga agsala. Adu dagiti napagsarsaritaanmi.-------------------------- Kunak pay ketdin nga addaak iti Top of the Eye ken ni Cielo Alma.----------------- Naammuak a nabayagen a nagdiborsioda ken ni Romano. Saan kano met a naragsak iti sidong ni Romualdo, ti agdama a lakayna. Saan kano a makaputot daytoy ta pinellasda ti ukelna. Il-iliwenna kano met ti maaddaan iti anak ngem natayen ti namnamamana ken ni Romualdo, isu a nagsinada. Ket ditoy met Molokai a nakaigasat iti puestona a Hospitality and Catering manager iti hotel.--------------------------- Adalemen ti rabii. Adun ti nainummi. Nadlawkon ti ingel ti arak. Ket tunggal agrisiris dagiti takiagmi, mariknak ti kasla uram a bumangbangon iti nagbaetanmi. Agkedkedak koma idi yawisna a mapankami iti apartmentna ngem kas iti sigud a panagduyosko iti pakatnagak a nalamuyot ken atiddog a buokna, ad-adda manen iti nakaisigudak a banglona idi addakami idiay Ilocos.----------------------------- Bigaten idi makapuotak. Inawagak ni Cielo Alma iti long distance. Imbagak nga agpasiarak pay saakto agawid. Inulbodkon ti asawak.-------------------- “Dika agbaybayagen ket adda gurigor ni Raquel,” kinunana. Ti tagibimi ti kayat a sawen ni Cielo Alma. ----------------------------- “No malem, addaakton,” imbabakon ti telepono.-------------------------- Alas kuatron ti malem idi tumayab ti inter-island flight. Ita la a mariknak ti bannogko a nagpasiar iti Kalaupapa Lookout a kaduak ni Llamar. Pinasiarmi ti agdindinamag a Phallic rock, ti kasla sukog mabagbagi ti lalaki; ken ti Ovary rock, iti sukog mabagbagi ti babai. Iridepko koma ngem isu metten a matannawagak ti pakabuklan ti Oahu, dayta ti wangawangan ti Diamond Head, sa ti Waikiki Beach, natangkaran metten dagiti agdidinnaeg a pasdek iti saklot ti Waikiki. Immangesak iti nauneg. Madamdama, nakababakamin iti andamio. ------------------------------ Dua a karton dagiti kargak a naglaon iti kappuros a pinia nga immay indanon dagiti kakabagiak iti otel. Adda pay sumagmamano a nateng ken lames, kuros, padaw ken pukpuklo. Imbag manen ta adda sarabuen ni Cielo Alma.------------------------ Nagtarusak a dinapadap ni Raquel. Naanem-em nga agpayso. --------------------------- “Idi pay la rabii a segseggaandaka, Honey,” kinuna ni Cielo Alma.-------------------- “Diak nakamakam ti last flight,” inlibakko. “Diak metten nakaawag ta naggudtaimkami kadagiti gagayyemko sadiay.” ---------------------- “Not bad. Ngem no sabali a gudtaim, agreklamoak.”----------------------- “I think I’ll be going back there soon,” sinintirko ni baket.------------------ “Why?”----------------- “I have a good prospect for investment in the island of Molokai.”--------------------- “Condo ba? A lot or a ranch?”--------------------------- “Di met kayatmo ti lote? Let’s say a real estate investment. A possibility a big development overlooking the ocean of the Friendly isle…”----------------- “It could be nice!, kinuna ni baket. ---------------------- NAGBALIW TI AGUS TI BIAGKO. Masansan nga agsarakkami ken ni Llamar. Langitna met ti kaaddak iti dennana. Iti labes iti panangkuskusitko ken ni baket, adun ti napasamak iti biagmi ken ni Llamar. ------------------------ “Mapaspasamaken iti biagta, Amor. Ket patiem kadi nga agrusing ti maysa nga ayat iti sabali a similia?”---------------------- “Burburtiaannak sa, Llamar.”---------------------- “Nga adda latta agbiag a parsiak iti ruar ti kallaysa…sabagay…” -------------------- “Ania ti kayatmo a sawen, Llamar”----------------- “Ay-ayatennak kadi met laeng?” --------------------- Natikawak.------------------ “Ken kasano kapudot ti init a di magaw-at ken ti pudot ti apuy iti dennam?” ------------------------- “Lawlawagem ti saom, Llamar.”------------------- “Sakripisio ti ayatko, Amor. Madadaanak manen a mangidiborsio ken ni Romualdo no isu ti nasken.”----------------------- “Ngem addan asawak ken anakmi.” Panangiliklikko. ---------------------- “Saan a tubeng kaniak dayta. Maawatak. Kukuaka no addaka iti dennak. Makaanayen dayta. Sabagay, asawanak met idiay Laoag idi. Ken panggepko ti aglusulos iti trabahok ditoy, ket padasek ti agbirok ti trabahok idiay Honolulu.” ----------------- “Ania?” naklaatak.-------------------- “Agpayso, tapno as-asidegak kenka. Addan bunga ti aramidta!” ------------------ “Llamar!”--------------------- “Natungpalen ti arapaapko, Amor”---------------- PROBLEMAKON no kasano nga adaywak ni Llamar. Sinsinterennak metten ni Cielo Alma. Nagbaliwak kanon. Diak pay ketdi maasikaso a nalaing ti ubingmi. --------------- Assideg met nga awagannak ni Llamar iti trabahok. Dandani kanon agpasngay. Madandanaganak no birokennak ketdi ditoy balay ket ni Cielo Alma ketdi ti makasungbat iti telepono.---------------- Agsangsangit a nasangpetak ni Cielo Alma iti dayta a malem. Agkak koma ti ubingmi ngem inggigirna. Nasaktan ti riknak.---------------- “Saanka man nga apampammarang, Amor. Aginsasantoka met gayam,” kinuna ni Cielo Alma iti baet ti saibbekna. “Saannakami gayam a patpatgen nga agina.” --------------- Ammok a natakuatanen ti palimedko.--------------------- “Pakawanennak Cielo Alma. Diak naliklikan ti awag ti lasag. Ngem ammuem koma a kiniddaw ti gasat ti kastoy a napasamak. Dawat ni Llamar amin dagitoy.” -------------- “Dawdawaten kadi ti anak? Kasla kadi lattan bukel nga idisso iti rengngat ti daga tapno agtubo?”----------------- “Maawatannak koma, CieloAlma. Ket maawatam koma met ni Llamar,” impakaasik. “Sibibiag a pakalaglagipan ti kiniddaw ni Llamar. Saan ngamin a naited ni Romano ti arapaapna a maaddaan iti anak, kasta met nga awan ti namnamana ken ni Romualdo. Agasawakami met ken ni Llamar iti nalimed sakbay nga immayak ditoy. ------------------- “Apay a sika pay, litsem. Ulbod. Rawet!” Nagbales ti imana iti rupak. Nagwagtewagteng. --------------------- “Diak ammo ta siak pay ti inurayna,” nababa ti timekko. --------------------- “Bastardokayo amin.”--------------------- KASANGAY KOMA ni Raquel ita ngem awanen ti saganami. Masansan a sidirennak ni Cielo Alma. Diak met mapalabas dagiti awag ni Llamar. Nakarkaro manen ti gura ni baket. Insingasingna pay ketdin nga agdiborsiokami. Alaenna ni Raquel ket dinanto ipasurot ti naganko iti ubingko. ----------------- “Dayta a Llamar wenno dakami nga agina, Amor?” serioso ni Cielo Alma. -------------------- Diak nakauni.----------------- “Agpilika.”---------------- “Agpakawanak manen, Cielo Alma,” nababa latta ti timekko. Kinitak dagiti nakasaganan a gargaret dagiti agina. “Ammok a nagbasolak iti nadagsen. Ngem pangngaasim…” -------- “Inukritmo ti pusok, Amor. Inulbodnak. Imbagam nga adda lote ken investmentmo a real estate ngem tuttutopam gayam ti maysa nga araraw ti agrengngat a daga! Ania a kita a lote dayta?”--------------- “Saankayo a pumanaw, Cielo Alma…” ginandatko nga agkan ti ubing ngem inwalinnak ni baket.------------------- “Pagpilpilienkan, Amor. Ti bastardom wenno dakami nga agina?” --------- Tinimbangko dagiti dua. Napateg kaniak ti agbalinto nga anak ni Llamar. Ngem asawak met ni Cielo Alma ket adtoy ni Raquel nga umaddang ken agsaon. Ngem iti kanito nga ipanaw ti inana, maikkat a mamimpinsan ti naganko, ti apelidok no ipasurot ni Cielo Alma ti apeliedona idi balasang pay. ------------ KASLA MASINSINIT ti bagik a nagpa-Molokai. Nasken a kasaritak iti nalapat ni Llamar. Gasanggasaten nakunak iti unegko. Nagtarusak iti apartmentna. Inukasko ti arakupna idi sabatennak. ------------ “Amor, apay?” kinuna ni Llamar. ------------- “Pangngaasim Llamar,” madandanagan ti timekko. “kayatko a lawlawagantan ti amin.” ------------ “Ania ti kayatmo a sawen, Amor?” nagilail iti sopa. Dimmam-egen ti rupana. Nagbaliwen ti sukogna. Saanen a mailemmeng ti karkargaenna a biag. ---------- “Ammok a maakom. Maawatam koma ti kayatko nga ibaga.” ------------- “Dinak pagkatawen, Amor. Karugrugi pay laeng ti pelikula no ar-arigen ket agsanudkan” ------------- “Gapu ta diak kayat a maidagelta a dua,” --------------------- “Awan kadi ti mariknam a pannakapnek kaniak?” ------------- “-Ket mapnekka kadi met kadagiti tinaktakaw a darikmat?” ------------ “Dinak pay sinungbatan, Amor.” Pinerrengnak. “Awan kadin ti maitedko a pannakapnek kenka?” --------- “Awan ! Al-alliaennak ti aramidmo!” --------------- “Mannanakawtayo amin no dadduma!” Diak nasigudan ti ima ni Llamar a nagbales a tungpana iti rupak. Nginarietak ti pannakainsultok. -------------- “Adda gapuna a gupdenta dagitoy, Llamar.” Kasla malunag ti ti riknak. “Napateg dagiti agina. Ken ammom nga adda asawak idi.” -------- “Narigatko pay la a patien,” kinunana. ---------- “Patiem koma Llamar. Wayawayaannak koman.” ------------ “Ania ngarud ti kayatmo nga aramidek?” kasla nagbaliw ti tenorna. ---------- “Adaywannakon, Llamar.” --------------- “Ket no birokennnakanto ti anakmo?” ------------ “Agtalinaedto koma a palimed kenkuana dagitoy, Llamar.” ----------- “Ket no sapulennakanto laeng?” ------------- “Bay-amto nga isunto ti mangsapul ti nagramutanna a dara,” kinunak. -------------- “Ipasurotkonto ti naganmo!” ---------------- “Ad-adda laeng nga ikkam iti pagilasinan.” -------------- “Ngem ay-ayatenka, Amor. Dinawatko kenka daytoy” sinarapana ti tianna. ------------- “Sikanton ti makaammo. Basta gupdentan daytoy a kinamaag kadata a dua.” ------------------ Nagsig-am. “Awan ti ipalpalikudko, Amor…” nababa ken natanang a nagkuna. “Agyamanak ta naminsan metten a pasetnaka ti kinababaik ket nasungbatan ti kalikagumko. Addan pakalaglagipak.” ---------------- Nakemkemko ti sangik. Nginarietak ti saem. Inayatko, wen, inayatko met ni Llamar. Ammok a darak ti awitna. Ngem diak kayat a mapukawko da Cielo Alma ken Raquel. -------------- Nagpinnakadakami ken ni Llamar. Kasla mapespespes ti pusok. Ket iti panagsublik iti Honolulu, kasla masinsinitakon iti gagarko. Kayatkon ti agparintumeng ken agpakawan iti sango dagiti agina a Cielo Alma ken Raquel .####